‘Zoektocht raadsleden makkelijker’ kopte Binnenlands Bestuur in 2019. De universiteiten van Groningen en Twente kwamen tot die conclusie na een onderzoek. In 2006 kostte het 46,2 % van de politieke partijen behoorlijk wat moeite om kandidaten te vinden voor een plek op de kandidatenlijst voor de verkiezing vaan leden van de gemeenteraad.

In 2018 had nog maar 36,6 % van de partijen daar net zoveel moeite mee. Volgens Gemeente.nu was het vinden van kandidaten alweer enorm karwei. Moeten politieke partijen een jaar na de verkiezingen in 2022 alweer aan de bak voor 2026? Tijd voor een gesprek met twee ervaringsdeskundigen: oud griffier in Almere Jan Dirk Pruim en oud raadslid Ciska van Rijn.

Jan Dirk Pruim

Jan Dirk Pruim is de eerste griffier van Almere geweest. Na zijn pensionering is hij een tijd ingevallen als gemeentesecretaris in Almere. Een rol die hij – weer tijdelijk – in Dronten vervuld.

Roodschrift: Wat zijn de belangrijkste lessen uit jouw carrière als het gaat om het vinden van goede raadsleden?

“Een kandidatenlijst met goede kandidaten hoeft geen probleem te zijn. Dan moet je we op tijd beginnen met zoeken en selecteren. Vaak komen politieke partijen te laat in actie om goede mensen te vinden. Daarnaast moet een raadslid de juiste persoonlijkheidsstructuur hebben voor dit werk. Iedereen kan raadslid worden, maar niet iedereen is geschikt voor het werk van raadslid.”

Roodschrift: Wat maakt iemand tot een geschikt raadslid?

“Een raadslid hoeft niet alles te kennen of alles zelf te regelen. Raadsleden kunnen rustig 24 uur per dag bezig zijn met alles. Dat zorgt vaak niet voor resultaat. Een raadslid moet in staat zijn om zich te beperken tot wat voor dat raadslid zelf belangrijk is: focussen. En een raadslid moet gedisciplineerd kunnen werken en lef hebben.

Roodschrift: In andere gemeenten maakt de griffie wel gebruik van een programma van Prodemos om inwoners te enthousiasmeren voor het lidmaatschap van de raad. Heeft Almere dat als eens gedaan?

“Nee. De griffie heeft in het verleden wel faciliteiten ontwikkeld ter ondersteuning van partijen bij het vinden van goede kandidaten. In die module staat ‘integriteit’ centraal en op basis van de antwoorden op vragen krijgt de partij zo een beeld van de persoonlijkheidskenmerken van een kandidaat. En dat is belangrijk om te kijken of een kandidaat geschikt is voor het werk als raadslid. Ik heb veel leden van de gemeenteraad voortijdig zien vertrekken. Raadsleden moeten soms ook tegen zichzelf beschermd worden. Sommigen zijn slimmer dan de ambtenaren of willen veel te veel doen. Dat gaat niet altijd goed.”

Ciska van Rijn

Ciska van Rijn is oud raadslid (2006-2018) en heeft de stage bij de fractie voor geïnteresseerde leden geïntroduceerd. Bij haar afscheid in 2018 is Ciska door Adri Duivesteijn gekarakteriseerd als volksvertegenwoordiger die heel goed wist voor wie ze er als raadslid was: de Almeerders die de volksvertegenwoordigers van de PvdA niet kunnen missen voor hun fatsoenlijk bestaan. Eerder was zij eind 2016 door het weekblad Elsevier bij de beste 10 raadsleden van Nederland geplaatst.

Roodschrift: Waarom kwam je met het idee om belangstellende leden van de PvdA stage te laten lopen?

“Zo rond september 2012 was de PvdA-fractie over de helft van die raadsperiode, mijn tweede periode als raadslid, en het was mij duidelijk dat diverse leden van die fractie een volgende periode niet terug zouden komen. In die periode was ik vicefractievoorzitter en was onder andere verantwoordelijk voor het wel en wee in de fractie. Het was mij duidelijk geworden dat het vaak lang kan duren voordat een nieuw raadslid voldoende kennis en ervaring heeft opgedaan om geroutineerd aan de slag te kunnen. Denk bijvoorbeeld aan kennis van politieke instrumenten, opbouwen netwerk binnen en buiten de raad, etc. Daarom leek het mij een goed idee om wat jonge PvdA’ers te laten ruiken aan het politieke handwerk.”

Roodschrift: Hoe zijn die stages tot stand gekomen?

‘Ik heb eerst met de fractievoorzitter gesproken. Na zijn akkoord ben ik gaan praten met de bestuursleden Hattum Palma en Ellie Teunissen. Daarna heb ik een stageplan geschreven om ervoor te zorgen dat alle aspecten van het raadswerk tijdens een stageperiode aan bod kwamen. Ook een dag meelopen met de PvdA-wethouders was een onderdeel van de stage. Vervolgens is dat plan aan de toenmalige fractie voorgelegd. De reacties in de fractie waren divers. Ton van Eck en Shanti Tuinstra waren direct enthousiast. Andere fractiegenoten stonden er ietwat sceptisch tegenover. De komst van andere kandidaten kan ook als bedreigend voor de eigen positie worden ervaren.

Maar de fractie wilde de stages niet tegenhouden. De eerste keer hebben wij 4 jonge mensen tegelijkertijd stage laten lopen bij de fractie. Daarna maximaal 2 stagiairs per stageperiode. Die stages hebben gezorgd voor verschillende kandidaat raadsleden. De stagiairs kwamen eind 2013 op verkiesbare plaatsen voor de gemeenteraadsverkiezingen van maart 2014.”

Roodschrift: Hoe kijk jij terug op de stages?

“Volgens mij zijn stages een heel goed instrument om geschikte kandidaten voor de gemeenteraad te vinden. Maar ik denk wel dat bij een kleinere fractie de verantwoordelijkheid voor de stages niet alleen bij de fractie kan liggen. Ook het bestuur en ervaren leden zouden daar een actieve bijdrage aan kunnen leveren. Je kunt niet alles alleen door een kleine fractie laten doen. En vier stagiairs is wel heel veel voor een kleine fractie. Mijn advies: beperk je dan tot maximaal 2 mensen per stageperiode.

Een stage zou minstens vijf maanden moeten duren. Dan kun je zien of iemand het in zich heeft om raadslid te worden, want hij/zij heeft dan veel aspecten van het raadswerk meegemaakt. Wie genoeg goede kandidaat raadsleden wil hebben moet volgens mij op tijd beginnen. Voor je het weet is het 2026.”