Oud-wethouder Tjeerd Herrema: Almere sloopt eigen bouwdoelen
In 2010 heeft Almere beloofd 60.000 woningen toe te voegen in twintig jaar tijd. Tien jaar later bleek dat de gemeente geen 30-duizend, maar slechts 11.569 woningen uit de steigers had.
Daarna is de planning van het maximaal aantal op te leveren woningen verlaagd naar 2450 per jaar. Wat direct niet gehaald werd. Er werden in twee jaar tijd nog geen stenen voor 3-duizend huizen gestapeld. En dat terwijl de minister voor Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening overal in het land met geld strooit en deals sluit omdat Nederland meer woningen nodig heeft. Waar is oud-PvdA-wethouder Tjeerd Herrema als je hem nodig hebt?
Roodschrift: Hoe gaat het met de woningbouw sinds jouw gedwongen vertrek?
“Niet erg goed, niet in aantallen nieuwbouw en ook niet voor wie er gebouwd wordt. Vanaf het jaar 2020 en de Woonvisie ‘Thuis in Almere’ is het bouwdoel van 2450 woningen per jaar lang niet gehaald. In de afgelopen drie jaar zijn 2637 te weinig gebouwd. Daarin had je ook veel statushouders kunnen huisvesten.”
“Bovendien is er te weinig betaalbaar voor Almeerders gebouwd. Zo hebben corporaties vorig jaar maar 288 woningen toegevoegd aan hun bezit, na aftrek van 41 verkochte sociale huurwoningen door de Alliantie. Dat is niet eens zestien procent van de totale nieuwbouw en ook veel minder (33 procent) van de 850 die er volgens de gemeentelijke woonvisie voor lage inkomens zouden komen. Een deel van het corporatiebezit wordt in de vrijesectorhuur aangeboden. ‘Thuis in Almere’ betekent vooral ‘Langer wachten in Almere’.”
Roodschrift: Minister Hugo de Jonge timmert aardig aan de weg. Hij wil dat Nederland stevig bouwt en over tien jaar een kleine miljoen woningen meer heeft dan nu. Waarom trekt hij Almere niet aan het jasje? Almere heeft toch in 2010 afgesproken om tot 2030 in totaal 60.000 woningen toe te voegen?
“Het sluiten van woondeals levert voor bestuurders een mooi fotomoment op. Het Rijk lijkt vooral daarin geïnteresseerd en niet meer in de oude ‘Woondeal’ over de schaalsprong. De vorige Woondeal uit 2019 is al vervangen door een nieuw publiciteitsmoment in maart, maar er wordt daarin weinig gekeken naar de werkelijke bouwcijfers. Men neemt de vlucht vooruit met hoge wensplanning. Cobouw, het vakblad voor de bouw, noemde de Almeerse bouwcijfers voor de komende jaren gebaseerd op drijfzand. De corporaties hebben deze laatste Woondeal niet getekend omdat gemeenten, waaronder Almere, te weinig concrete bouwlocaties aanbieden. Almere voldoet niet aan de in de Woondeal opgenomen Rijkseis om te groeien naar een aandeel van dertig procent sociale huurwoningen. Ook aan de nieuwbouweis van tweederde betaalbaar voldoet Almere niet. De meeste nieuwbouw is duurder dan 350.000 euro.
Roodschrift: Gaat Almere nu wel bouwen?
“In wat je vandaag bouwt toont zich de stad van morgen. Wat niet vergund wordt, wordt ook niet gebouwd en juist daar zie je in Almere een forse daling. Vorig jaar zelfs met bijna twintig procent ten opzichte van het jaar daarvoor. Zelfs onder de 1000-grens met 926 bouwvergunningen voor nieuwbouw. Dit zijn de woningen die over circa twee jaar worden opgeleverd. Van versnelling is dus geen sprake - eerder vertraging. De extra tijdelijke woningen uit het coalitieakkoord zijn meegenomen. Dat is eigenlijk paniekvoetbal omdat de cijfers voor permanente bouw niet gehaald zijn. De recente woonrapportage van wethouder Lindenbergh vermeldt weinig cijfers en sinds kort houdt de website van de gemeente het aantal bouwvergunningen niet meer bij. Gelukkig doet het CBS dat wel. Amsterdam stuurt op start bouw en haalt betere resultaten dan Almere. Vorig jaar zelfs 120 procent van de bouwdoelstelling. Als de eerste paal de grond in gaat wordt de woning zeker afgebouwd. Momenteel vertragen veel bouwplannen en dreigt zelfs afstel omdat nieuwbouw te duur is. Almere heeft te veel dure woningen in de planning zitten en krijgt daar flink mee te maken. Vertraging en oplopende tekorten in de grondexploitaties zijn het gevolg. De melkkoe van het Grondbedrijf zal de komende tijd minder melk geven.”
Roodschrift: De provincie krijgt er een nieuwe taak bij: zorgen dat elke gemeente over minstens dertig procent sociale huur beschikt. Zal dat helpen bij het wegwerken van de gigantische wachtlijsten in Almere?
“Het is maar de vraag hoe de provincie die taak oppakt. Tot nog toe deed gedeputeerde De Reus ook flink aan wensplanning met zijn uitspraak dat in 2028 al de eerste woningen in Pampus gebouwd worden. Een rechts georiënteerd college van Gedeputeerde Staten zal niet hard op de eis van dertig procent sociale huur sturen. Met de BBB in Flevoland aan het roer lijken de kansen voor Eemvallei Stad geslonken, de stad die met 50.000 woningen Zeewolde opslokt. BBB heeft andere plannen en wil de tweede stad van Nederland in de Oostvaardersplassen bouwen met 300.000 woningen. Net nu het gebied Nieuw Land de officiële status van Nationaal Park heeft verkregen om haar grote unieke natuurwaarde.”
Roodschrift: Waar is het mis gegaan in Almere?
“Bij mijn komst naar Almere in 2015 kwamen we net uit de vastgoedcrisis, alleen zelfbouw liep nog. Betaalbaar bouwen werd het motto en met sterke ambtelijke sturing met politieke rugwind zijn toen in drie jaar tijd tweeduizend betaalbare woningen opgeleverd. Voor het merendeel sociale huur. Waarom? Omdat Almere als grote stad het laagste percentage sociale huur had. Zo’n 25 procent terwijl alle andere grote steden op 35 procent of hoger zitten. Die lijn is na mijn vertrek niet doorgezet.”
“Het begrip sociale huur verdween zelfs in het coalitieakkoord omdat de VVD daar rode vlekken van kreeg. In mijn periode tot midden 2018 moest ook het Grondbedrijf voor 200 miljoen euro gesaneerd worden omdat in het verleden te grote risico’s waren genomen met teveel dure woningen. Daar had Almere twee Floriades van kunnen financieren. Van deze dure les lijkt helaas weinig geleerd omdat de Woonvisie ook diezelfde fout maakt. Als de conjunctuur tegenzit valt het dure woonsegment altijd als eerste om en moet de gemeente risicoreserveringen aanspreken. Almere is tot en met 2016 altijd redelijk betaalbaar geweest qua koop en vrijesectorhuur. Maar vanaf die tijd schoten de koopprijzen idioot omhoog en steeg ook de vrijesectorhuur in de stad tot recordhoogte. Ineens was wonen in Almere voor veel Almeerders niet meer betaalbaar.”
“En toch anticipeerde de Woonvisie uit 2020 niet op de nieuwe werkelijkheid. In die plannen zaten te weinig betaalbare woningen. Niet de volkshuisvesting staat daarin op nummer één, maar vergroting van de grondopbrengst voerde de boventoon met dus een risico op herhaling.”
Roodschrift: Dat Almere nu veel te weinig sociale huurwoningen heeft komt door de keuzes die na jouw vertrek zijn gemaakt?
“Als de opgaande lijn was doorgezet had het stadsbestuur veel doelen dichterbij kunnen brengen zoals huisvesting van dakloze jongeren, meer ouderenhuisvesting en terugdringen van de wachtlijst. In plaats daarvan zit het stadsbestuur nu met de vingers tussen de deur en komt met de verdeeldheid zaaiende maatregel om voorlopig alleen aan statushouders woningen toe te wijzen. ’Bouwen voor huidige én nieuwe Almeerders’ was ons politieke antwoord op de vorige grote opvangcrisis in 2015. Toen wist Almere zonder deze draconische de achterstand in de huisvesting van statushouders weg te werken. Nu protesteert de raad tegen urgenties voor vergunninghouders en draait het college bij.”
“Corporaties willen wel, maar klagen steen en been dat zij te weinig locaties van de gemeente krijgen aangeboden. Daarnaast zie je dat corporaties soms ook keuzes maken die niet goed zijn voor Almere. Ymere bouwt wel, maar vooral koopwoningen en vorig jaar geen enkele sociale huurwoning. Ymere is erg op Amsterdam gericht. De Alliantie bouwt wel veel sociale huur maar verkoopt deze ook nog. De bouwprestatie van Goede Stede, altijd goed voor een paar honderd woningen, valt de afgelopen jaren fors tegen. Dat was één van de redenen waarom ik Dudok Wonen gevraagd heb in Almere sociale huur te bouwen. Almere was dringend toe aan een nieuwe speler in de wat vastgeroeste verhoudingen. Met Dudok Wonen zijn nu prestatieafspraken gemaakt, zoals de wet ook eist. De afspraken met de andere waren na de Woonvisie echter bijzonder algemeen en vaag zodat de gemeente geen sturingsinstrument richting corporaties had.”
Roodschrift: Dat is toch gefundenes fressen voor de oppositie zou je zeggen. Daar merkt de stad weinig van.
“Wonen lijkt nu weer wat meer op de agenda van de raad te komen maar het was ondanks vele woonprotesten veel te stil hierover in de gemeenteraad. De SP en PvdD zijn nu onderdeel van het bestuur en zijn ineens poeslief als het om wonen gaat. Ook de door Almere in maart getekende Woondeal tussen de regio en Minister de Jonge wijkt nogal af van de eigen Woonvisie, bijvoorbeeld op de eis van tweederde betaalbare nieuwbouw. En toch zet de oppositie die Woondeal niet op de agenda van de raad. Onbegrijpelijk.“
Roodschrift: Wat kan beter, wat moet anders?
“Wonen moet hoog op de politieke agenda staan. Zit het stadsbestuur op de huid over de voortgang, want in woorden kun je niet wonen. In daden wel. Volkshuisvesting was tot Rutte II een thema waar de kiezer de PvdA aan herkende. Daar ligt ook nu voor de PvdA landelijk en lokaal veel ruimte om vertrouwen terug te winnen. Met een ander woonbeleid. Minister de Jonge zal zijn bouwambities niet halen, maar hij heeft wel volkshuisvesting weer leidend gemaakt in het landelijk woonbeleid. Nu Almere nog, zou ik zeggen. Bouw in de eerste plaats voor wat Almeerders nodig hebben en focus wat minder op de groei van de stad door welgestelden van buiten. Vergeet je eigen jeugd niet, want wie daar te weinig voor bouwt gelooft niet in de toekomst van de stad. Ik zei al: In wat je vandaag bouwt toont zich de stad van morgen…”